لازم است پیشنویس پرسشنامه را قبل از اینکه به صورت نهایی تهیه و تنظیم شود، چندین بار و از دیدگاههای مختلف بررسی شود. دیلمن (۱۹۷۸) پیشنهاد میکند که پرسشنامه آنلاین را قبل از اجرا، به صورت آزمایشی برای سه گروه به شرح زیر اجرا کنید:
الف) گروهی از افراد جامعه‌ای که قصد دارید یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهید یا به توصیف و تفسیر آنها بپردازید.
ب) صاحب‌نظران و متخصصانی که در تهیه و طراحی پرسشنامه تبحر و تجربه دارند.
ج) کسانی که نتایج بررسی به وسیلۀ آنان مورد استفاده قرار میگیرد، مانند نهادهای اجرایی و مدیران سازمانها. از این عده درخواست کنید که اهمیت کاربردی اطلاعات جمعآوری شده به وسیلۀ پرسشنامۀ مورد بحث را تعیین کنند.
با توجه به اطلاعات کسب شده از گروههای فوق، پرسشهای نارسا و توضیحات گمرا‌هکننده را تشخیص دهید و در صورت لزوم به حذف یا اضافه کردن سؤالها، جابهجایی قسمتها و اجزای پرسشنامه، اقدام کنید. برای اجرای این کار پیشنهاد میشود که ابتدا درصد پاسخ را برای هر سؤال محاسبه کنید. چنانچه درصد جوابهای به دست آمده کمتر از ۷۵ درصدِ اندازۀ نمونه باشد، احتمال دارد که پرسشنامه به تغییرات زیادی احتیاج داشته باشد. مرحلۀ بعد، مطالعۀ اظهارنظرهای اعضای نمونه دربارۀ پرسشنامه است. این نظرها غالباً پیشنهادها و اطلاعات ویژهای را دربارۀ چگونگی بهبود طراحی پرسشنامه مطرح میکنند. پس از این مرحله، پاسخها یک به یک بررسی میشوند. چنانچه اکثر اعضای نمونه سؤالی را پاسخ نداده یا به صورتی پاسخ داده باشند که انتظار آن را نداشته اید، امکان دارد پاسخ دهندگان آن را بد تفسیر کرده باشند.
پس از این مرحله، نسبت
پاسخدهی به پرسشها تعیین میشود و این میزان با کل پاسخ‌دهندگان مقایسه
میشود. افرادی که به
دلایل گوناگون از مشارکت در تحقیق خودداری کرده‌اند از نمونه حذف میشوند تا نمونۀ
مورد نظر تصحیح شود. دیلمن با مطالعه ۴۸ زمینه‌یابی، حداکثر پاسخدهی را ۹۵%، حداقل را ۵۰% و میانگین را ۷۴% اعلام کرده است. سرانجام با کُدگذاری سؤالهای
پرسشنامه، اطلاعات لازم برای تجزیه و تحلیل کامپیوتری فراهم میشود.
· طرح پرسشنامه
پرسشنامه و نامۀ پیوست آن، منبع اصلی اطلاعاتی است که پاسخ دهندگان به آن مراجعه میکنند و سرانجام تصمیم میگیرند که به سؤالهای آن پاسخ دهند یا خیر. توصیههای زیر که بر اساس تجربه و تحقیق به دست آمدهاند، در تهیه و طراحی پرسشنامه برای پایان نامه به شما کمک میکنند.
1. پرسشنامه را جذاب کنید، برای رسیدن به این هدف پرسشنامه را چاپ کنید.
2. صفحه های پرسشنامه را شماره بندی کنید.
3. سؤالهای پرسشنامه را تا حد امکان به شکل ساده تهیه کنید، به نحوی که پاسخگویی به آنها آسان شود.
4. در ابتدا و انتهای پرسشنامه نام، نام خانوادگی و آدرسی را که پرسشنامه پس از اتمام باید به انجا فرستاده شود ذکر کنید.
5. نحوۀ پاسخگویی به سؤالها را خیلی ساده و با حروف دُرشت ذکر کنید.
6. درابتدای هر نوع سؤال، یک مثال مطرح کنید و نحوۀ پاسخگویی به ان را مشخص کنید.
7. سؤالهای پرسشنامه را بر اساس نظمی منطقی (موضوعی، توالی زمانی، شکل سؤالها) مرتب کنید.
8.
در ابتدای پرسشنامه سؤالهایی را مطرح کنید که
جالب هستند و در عین حال مخاطراتی برای
پاسخدهنده به همراه
ندارند.
9. در طراحی پرسشنامه هایی که خیلی طولانی هستند، سؤالهای مهم را در آخر پرسشنامه قرار ندهید.
10. از به کار بردن کلمه هایی که پاسخ‌دهندگان نسبت به آنها حساس هستند، خودداری کنید. به عنوان مثال از کلمه هایی که پاسخدهنده با مشاهده آنها احساس شرمندگی میکند، (مثل پرسشنامه مخصوص معتادان، بزهکاران، زندانیان یا دانش‌آموزان متقلب) استفاده نکنید.
11. در هر سؤال، اطلاعات را به صورت کامل بیان کنید، به نحوی که سؤال برای پاسخدهنده معنادار باشد. درجۀ پاسخگویی به سؤالهایی که جالب و به اندازۀ کافی روشن باشد، زیادتر است.
12. طول پرسشنامه بر دقت پاسخگویی تأثیر دارد. بنابراین در صورت امکان پرسشنامه را مختصر کنید. به عبارت دیگر در پرسشنامه‌ها فقط سؤالهایی را مطرح کنید که در جهت رسیدن به هدفهای پژوهش هستند.
